Πριν από λίγες ημέρες, σηματοδοτήσαμε το βυζαντινό καλντερίμι που οδηγεί στο Μοναστήρι της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, στο Παγγαίο Όρος. Το μονοπάτι καθαρίστηκε, τοποθετήθηκαν σκαλοπάτια και διαβάσεις του ρέματος, και τώρα εύκολα μπορεί κάποιος να περπατήσει το μήκους 5,7 χιλιομέτρων μονοπάτι από το χωριό Κορμίστα στο μοναστήρι. Για τη σηματοδότηση χρησιμοποιήσαμε κόκκινη μπογιά, μικρές πινακίδες αλουμινίου καθώς και ξύλινες πινακίδες κατεύθυνσης. Σύντομα θα τοποθετηθούν και οι τρεις πινακίδες πληροφοριών, που θα περιέχουν πληροφορίες για τη διαδρομή, καθώς και χάρτη της περιοχής.
Επισκεφθήκαμε σ’ένα ταξίδι αστραπή το όμορφο Αγκίστρι, προσκεκλημένοι από επιχειρηματίες του τουρισμού, για να ερευνήσουμε τις δυνατότητες ανάπτυξης δικτύου μονοπατιών στο κατάφυτο αυτό νησί. Καθώς μάθαμε, είναι το πιο πράσινο νησί της Ελλάδας, με ποσοστό δάσους που αγγίζει το 86%. Δεν μας εκπλήσσει που το αρχαίο όνομα του νησιού ήταν Κεκρυφάλεια, δηλαδή “στολισμένη κεφαλή”. Στις εξερευνήσεις μας βρήκαμε πολλά μονοπάτια, τα περισσότερα ξεχασμένα τελείως, καθώς οι πολυάριθμοι δρόμοι οδηγούν παντού. Περπατώντας μέσα στα πεύκα, ακούς πουλιά, τη θάλασσα και τη “φωνή” του δάσους που αντηχεί με το παραμικρό αεράκι.
Στις αρχές Γενάρη 2013, επισκεφθήκαμε την Κεφαλονιά, και συγκεκριμένα την περιοχή του Φισκάρδου, προσκεκλημένοι από την ΑΣΤΕΡΙΔΑ, μια πολύ δραστήρια τοπική πολιτιστική και περιβαλλοντική οργάνωση. Σκοπός μας η ανάδειξη και αξιοποίηση του δικτύου μονοπατιών του Φισκάρδου, της προικισμένης αυτής γωνιάς της Κεφαλονιάς. Τα μονοπάτια είναι αμέτρητα, άλλα κλειστά από τη βλάστηση, άλλα ανοιχτά και σηματοδοτημένα, όλα με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Αυτές τις μέρες ετοιμάζουμε την πρότασή μας, και καλώς εχόντων των πραγμάτων το καλοκαίρι, οι επισκέπτες του Φισκάρδου θα μπορούν να περπατήσουν κάποιες από τις διαδρομές αυτές, και έτσι να επισκεφθούν με τα πόδια το όμορφο δάσος, το Θρονί, τη Μπαταρία, τον Ψιλιθριά, τους δύο Φάρους, τη Βυζαντινή βασιλική, τις αιωνόβιες ελιές, το Φώκι, τα όμορφα Τσελεντάτα και πολλά άλλα.
Αναζήτηση του “χαμένου” μονοπατιού που πηγαίνει από το Λαζαρέτο στην “Πύλη των Ευγενών”, που είναι η ψηλότερη υψομετρικά πύλη στο δυτικό τείχος της πόλης της Μονεμβασιάς. Μας ζητήθηκε να βρούμε το μονοπάτι και να κάνουμε μια μελέτη ανάδειξής του. Σε συνεννόηση με την Εφορία Βυζαντινών αρχαιοτήτων Σπάρτης, και τη βοήθεια του Θοδωρή, υπαλλήλου της εφορίας, βρήκαμε το μονοπάτι, το καταγράψαμε, και μέσα στις επόμενες ημέρες θα πραγματοποιήσουμε και τη μελέτη ανάδειξής του. Το μονοπάτι αυτό είναι σημαντικό καθαριστεί και να σηματοδοτηθεί, διότι θα επιτρέπει στους πεζούς να αποφεύγουν τον παραλιακό δρόμο τις ημέρες όπου η κίνηση είναι αυξημένη.
Στην Ελλάδα, τις περισσότερες φορές, τα μονοπάτια φροντίζονται και σηματοδοτούνται από τους κατά τόπους ορειβατικούς ή πεζοπορικούς συλλόγους. Η συμβολή των συλλόγων είναι ιδιαίτερα σημαντική, και αν υπάρχουν μονοπάτια στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή, είναι χάρη στην προσπάθεια αυτών των ανθρώπων. Όπου δεν υπάρχουν όμως, ή όπου η δραστηριότητα των συλλόγων είναι περιορισμένη, δυστυχώς η συντήρηση των μονοπατιών είναι ελλειπής έως και ανύπαρκτη. Και η συντήρηση, είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα ενός μονοπατιού. Πόσες φορές είδαμε υπέρογκα χρηματικά ποσά να σπαταλλώνται στην κυριολεξία για την κατασκευή δικτύων μονοπατιών, τα οποία μετά από λίγα χρόνια ρήμαξαν, καθώς κανείς δεν τα φρόντιζε…
Το μονοπάτι δεν είναι μια πολυτέλεια αναψυχής, είναι μια επένδυση ποιοτικού τουρισμού, που μπορεί να αποφέρει κέρδη πολλαπλάσια του κόστους κατασκευής και συντήρησης.
Βήμα 1:
Η απάντηση στο πρόβλημα αυτό είναι η αντιμετώπιση της δημιουργίας ενός δικτύου μονοπατιών ως “επένδυσης”. Ελέγχουμε δηλαδή το κατά πόσο τα μονοπάτια που πάμε να κατασκευάσουμε θα έχουν “πελάτες”, δηλαδή περιπατητές. Αυτό εξαρτάται από τη συνολική αισθητική των μονοπατιών, των μνημείων που επισκέπτονται και της προσβασιμότητάς τους. Επίσης, τα μονοπάτια θα πρέπει να είναι σε γενικές γραμμές εύκολα στο περπάτημα και μικρού μήκους (έως 10km) ώστε το εν δυνάμει κοινό τους να είναι μεγαλύτερο.
Βήμα 2:
Εάν ανταποκρίνονται στα στοιχεία αυτά, σχεδιάζουμε προσεκτικά το συνολικό δίκτυο και επιλέγουμε τις διαδρομές που θα αποτελέσουν τα πρώτα μονοπάτια για σηματοδότηση (συνήθως οι καλύτερες διαδρομές). Η σήμανση σχεδιάζεται προσεκτικά, και απαιτεί μεγάλη εμπειρία, καθώς η τοποθέτηση της σήμανσης, όσο κι αν φαίνεται, δεν είναι εύκολη, όταν έχεις γνώμονα την ασφάλεια, την αισθητική (λιγότερη όχληση), και την ορθή επιλογή των υλικών. Παράλληλα, πρέπει να υπάρξει επικοινωνία με τους κατοίκους της περιοχής, και δη με τους επιχειρηματίες της διαμονής και της εστίασης. Οι άνθρωποι αυτοί θα έχουν να κερδίσουν πολλά από την ύπαρξη ενός δικτύου μονοπατιών, και σίγουρα θα θέλουν να συμβάλλουν αργότερα στη συντήρησή του.
Βήμα 3:
Μετά την τοποθέτηση της σήμανσης στις πρώτες διαδρομές, αρχίζει η προώθηση του δικτύου μονοπατιών. Αυτή γίνεται μέσω ιστοσελίδας ειδικής για το δίκτυο μονοπατιών, μέσω φυλαδίου που διανέμεται δωρεάν σε επιχειρηματίες της ευρύτερης περιοχής αλλά και στους τουρίστες που επισκέπτονται τον τόπο, ανεξάρτητα με το αν είναι περιπατητές, και βεβαίως, γίνεται επαφή με πολλά τουριστικά γραφεία πεζοπορικού τουρισμού καθώς και ορειβατικούς και πεζοπορικούς συλλόγους στην Ελλάδα, ώστε να έρθουν να επισκεφθούν το μέρος.
Βήμα 4:
Μετά από 1-2 χρόνια, ανάλογα με τη δυναμική που θα έχει αποκτήσει το δίκτυο, δηλαδή τον αριθμό τουριστών που θα έχει προσελκύσει, και τις αυξητικές τάσεις του αριθμού αυτού, μπορούν να προστεθούν κι άλλες διαδρομές, δίνοντας έτσι μεγαλύτερη επιλογή για περπάτημα.
Για να μπορέσουν να ακολουθηθούν τα βήματα αυτά, είναι απαραίτητος ο σωστός σχεδιασμός του προγράμματος εξ’αρχής. Πάντα πρέπει να υπάρχει κατά νου η οικονομική βιωσιμότητα του έργου, και βεβαίως, ο εθελοντισμός μόνο προσθέτει ακόμη περισσότερα. Στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των πρώτων βημάτων, τα Μονοπάτια της Ελλάδας μπορούν να σας βοηθήσουν με τον καλύτερο τρόπο, καθώς η εμπειρία μας είναι μεγάλη. Τα επόμενα βήματα, είναι δικά σας!
Τρία τινά:
– Δεν μας αρέσει να βλέπουμε πολλές και μεγάλες πινακίδες όταν περπατάμε
– Πιστεύουμε πως όταν κάποιος περπατάει σε ένα τόπο, πρέπει να πληροφορείται για το τί βλέπει (σπήλαια, εκκλησιές κτλ)
– Θεωρούμε πως είναι αναπόφευκτο το να έχουν όλοι οι άνθρωποι σε λίγα χρόνια τα λεγόμενα “έξυπνα τηλέφωνα” (smartphones)
Οπότε:
Σκεφτήκαμε να εκμεταλευτούμε την τεχνολογία, και αντίς να φτιάχνουμε μεγάλες πινακίδες μπροστά από τα διάφορα αξιοθέατα, είπαμε να δοκιμάσουμε τα περίφημα QR-codes. Τα QR-codes (Quick Response Codes ή Κωδική γρήγορης απάντησης) είναι ένα μικρό ασπρόμαυρο τετραγωνάκι με γραμμούλες (βλ. φωτό). Τα έξυπνα τηλέφωνα, χρησιμοποιώντας την εξυπνάδα τους, “διαβάζουν” αυτούς τους κωδικούς, και εμφανίζουν στην οθόνη ένα κείμενο μέχρι 450 λέξεις! Τα ασπρόμαυρα αυτά τετραγωνάκια, τα τυπώνουμε σε αυτοκόλλητα, και τα κολλάμε σε μια από τις μικρές πινακίδες κατεύθυνσης που βρίσκονται δίπλα στο αξιοθέατο που παρουσιάζουμε.
Είμαστε οι πρώτοι που εφαρμόζουμε τα QR-codes σε σηματοδότηση στην Ελλάδα (δεν το έχουμε δει στο εξωτερικό). QR-codes έχουμε βάλει στο δίκτυο μονοπατιών της Πάτμου και των Κυθήρων. Πως σας φαίνεται η ιδέα;
Τον Ιούλιο του 2012, ολοκληρώθηκε η σηματοδότηση των έξι πρώτων μονοπατιών στα Κύθηρα. Σε συνεργασία με το Κυθηραϊκό Ίδρυμα Πολιτισμού και Ανάπτυξης (ΚΙΠΑ), αναλάβαμε τη διαχείριση ολόκληρου του προγράμματος με τον τίτλο Kythera Hiking. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει εκτός των σηματοδοτήσεων, και εκπαιδευτικά προγράμματα, υπό την αιγίδα και με την επιστημονική υποστήριξη της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ). Σας προσκαλούμε να γνωρίσετε τις διαδρομές αυτές από κοντά, συνδυάζοντας πεζοπορία και τουρισμό σε ένα από τα πιο παρθένα και όμορφα νησιά της πατρίδας μας, τα Κύθηρα.